Khám phá Di tích Tháp Chămpa trên đất Bình Định

Là một ngọn tháp Chăm pa cổ tại thôn Bình Lâm, xã Phước Hòa, huyện Tuy Phước, nằm cách thành phố Quy Nhơn 22km. Đây là một ngôi tháp tương đối đặc biệt ở Bình Định, vì khác với các tháp khác nằm trên đồi thì tháp Bình Lâm nằm ngay trên đồng bằng như hòa vào thiên nhiên và khu dân cư bao quanh. Tháp có bình đồ vuông, mỗi cạnh khoảng 10 m, cao khoảng 20m chia làm 3 tầng, trang trí văn hoa tinh tế, kiến trúc hài hòa với những đường nét vừa tinh tú vừa khỏe khoắn. Tháp được xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật vào năm 1993.

Được xây dựng vào cuối thế kỷ XI, đầu thế kỷ XII tại xã Phước Hiệp, Tuy Phước, trên đỉnh một quả đồi nằm giữa hai nhánh sông Kôn là Tây An và Cầu Gành bên cạnh quốc lộ 1 A, cách thành phố Quy Nhơn khoảng 20km. Đây là một quần thể gồm 4 tháp. đứng nhìn từ xa trông giống như chiếc bánh Ít. Tháp còn có tên là Tháp Bạc do khi nghiên cứu quần thể kiến trúc này, người Pháp ghi tên tháp là Tour d’Argent (Tháp Bạc). Mỗi tháp ở đây đều có kiến trúc riêng biệt, sắc thái khác nhau. Về phương diện nghệ thuật, trong toàn bộ di tích tháp Chàm còn lại trên đất Việt Nam, Bánh Ít là quần thể kiến trúc độc đáo với dáng vẻ kiến trúc đa dạng, trang trí đẹp, có giá trị nghệ thuật cao. Cụm tháp này được bộ Văn Hóa - Thông Tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật vào năm 1982.

Hay còn được gọi là Tháp Đồng, được xây dựng bên trong quần thể di tích thành Đồ Bàn trên địa bàn xã Nhơn Hậu, thị xã An Nhơn vào đầu thế kỷ XII, Điểm đặc biệt của tháp Cảnh Tiên là phần phía trong các cột ốp tường được ốp kín bằng các phiến đá Sa thạch chạm khắc hoa văn dây xoắn. Ngôi tháp được tạo dáng thanh thoát nhưng trang nghiêm, tháp có 4 tầng thu nhỏ về phía trên, tầng nào cũng có 4 tháp góc trang trí, mỗi góc lại có những tầng nhỏ, tạo dáng lá lật nhỏ dẫn về phía trên tạo cảm giác như cánh chim đang bay. Từ vai tháp trở lên, 4 phía đều giống như cánh tiên bay lên nên được gọi là tháp Cánh Tiên. Tháp được xây dựng vào thời vua Chế Mân nên có truyền thuyết cho rằng đây là ngôi tháp vua Chế Mân dành tặng cho hoàng hậu Paracevari tức Huyền Trân Công Chúa, người con gái Việt cao quý đã cùng ông kết mối tơ duyên lịch sử. Tháp Cánh Tiên được bộ Văn Hóa - Thông tin xếp hạng di tích có kiến trúc nghệ thuật năm 1982.

Còn có tên khác là Tháp Hưng Thạnh, được xây dựng vào cuối thế kỷ XII, nằm tại phường Đống Đa, TP Quy Nhơn, là một công trình kiến trúc đẹp và độc đáo gồm hai tháp. Tháp Đôi được xếp vào loại đẹp độc nhất vô nhị của nghệ thuật kiến trúc Chămpa. Cả 2 ngôi tháp đều không phải là tháp vuông nhiều tầng theo truyền thống của tháp Chăm mà là một cấu trúc gồm hai phần chính: khối thân vuông và phần đỉnh hình tháp mặt cong, các góc tháp hiện lên những tượng chim thành Garuda hai tay đưa cao như muốn nâng đỡ mái tháp. Vòm trên của các cửa vút cao lên như những mũi tên. Kiến trúc của tháp Đôi chịu ảnh hưởng của nghệ thuật Ấn Độ giáo. 

Tháp Dương Long tọa lạc tại xã Tây Bình, huyện Tây Sơn, cách tp Quy Nhơn khoảng 50 km, được xây dựng vào cuối thế kỷ XII, đây là thời kỳ phát triển rực rỡ nhất của nền văn hóa Champa. Cụm tháp này gồm 3 tháp, tháp giữa cao 42m, hai tháp bên cao 38m. Phần thân của các tháp xây bằng gạch, các góc được ghép bởi các tảng đá lớn chạm trổ công phu. Tính qui mô của tháp Dương Long không chỉ được thể hiện ở độ cao của nó (cao nhất trong số các tháp Chăm còn lại tại Việt Nam) mà còn ở lối kiến trúc độc đáo, đặc biệt là các hoa văn, họa tiết được khắc tạc trực tiếp trên những tảng đá đồ sộ đặt ngay trên đỉnh tháp với nghệ thuật điêu khắc chạm trổ điêu luyện, các đường nét thể hiện vừa hoành tráng vừa lộng lẫy, vừa tinh tế mềm mại, những con vật và họa tiết trang trí vừa sống động chân thực vừa huyền ảo kì bí. Tháp Dương Long được đánh giá là một trong những tháp Chăm đẹp nhất Việt Nam còn sót lại. Tháp Dương Long được thủ tướng chính phủ xếp hạng là di tích quốc gia đặc biệt vào ngày 23/12/2015.

Tháp Phú Lốc còn có tên gọi khác là tháp Thốc Lốc, tháp Phốc Lốc hay tháp Vàng (Tour d’Or)  như những nhà nghiên cứu người Pháp gọi. Nó là một tháp Chăm pa cổ thuộc xã Nhơn Thành, thị xã An Nhơn cách tp Quy Nhơn 35 km về hướng Bắc. Tháp được xây dựng trên chính một đỉnh đồi có độ cao là 76m, vì thế mà tháp Phú Lốc nổi bật lên giữa vùng đồng bằng tỉnh Bình Định như một ngọn hải đăng khổng lồ. Tháp có vẻ đẹp ngạo nghễ nhưng đượm buồn, đứng từ chân tháp du khách có thể nhìn khắp 4 hướng những cảnh trang trí kỳ vĩ xung quanh của ngọn tháp Phú Lộc. 

Tham khảo các tour du lịch Quy Nhơn Bình Định của VietSense Travel